“Bütün mücdəhidlər fəxrlə deyirlər ki, biz Nəcəfə getmişik və hər zaman ki, söhbət Nəcəfdən düşür, onlar bir şirinliklə danışırlar ki, öz şirin söhbətlərindən doymurlar”. Fərid Mudərrisi öz məlumatına Nəcəfi Quçani ağanın “Şərqə səyahət” kitabından götürülmüş yuxarıdakı cümlələri ilə başlamışdır. (“Shie on-line”)
Bu məlumatın adı ”Nəcəf elmi hövzəsindən nə xəbər var?” başlığı altında davam edir: “449-cu hicri qəməri ilində Şeyx Tusi gecə vaxtı Bağdaddan Nəcəfə gedir. O, bilmirdi ki, bir gün gələcək, 12 il qaldığı yer Əhli-Beyt (ə) məktəbinin yeganə mərkəzi olacaqdır. Şeyx Ənsarinin səltənət hakimi kimi hər yerə nümayəndə göndərdiyi, Mirzə Şirazinin xarici ölkələri bir fitvası ilə qaydaya saldığı və İran şahının qarşısında dayandığı, Axund Xorasaninin bölgə xalqlarına rəhbərlik etdiyi zamanlar artıq keçmişdir. Hamı fikirləşirdi ki, İraqın şahları və dövlət başçıları Nəcəfin ruhunu alacaqlar.
Sonralar isə hamı düşünürdü ki, Ayətullah Həkim kimi mərcələrin sükut etməsi Nəcəfin ömrünün sona çatmasını göstərir. Ancaq bu dahilər elə övladlar dünyaya gətirdilər ki, Nəcəfi yenidən cavanlandırdı. Əhli-Beytin (ə) əleyhinə olan İraqdakı diktaturası sanki Nəcəfə cavanlıq şərbəti içirtdi. Cavan tələbələr müəllimləri əhatə etdilər. Ayətullah Seyidəli Sistani otağındakı döşəkcədə əyləşmişdi. Divara söykənmişdi. Onun Nəcəf üzərindəki nüfuzuna baxmayaraq, ancaq hövzə daxilində nəsihətlər verə bilirdi. Ətrafında başqa dahilər: Ayətullah Şeyx Muhəmmədishaq Fəyaz, Seyid Muhəmməd Səid Həkim, Şeyx Bəşir Nəcəfi əyləşmişdi. Bütün bunlar onu göstərir ki, Nəcəf hələ də Nəcəfdir.
Hal-hazırda Nəcəf elmi hövzəsi inkişaf etməkdədir. Ona aid məlumatlar və rəqəmlər günbəgün dəyişməkdədir. Bütün nəzərlər bu hövzəyə dikilib ki, görsünlər burada hansı dəyişiklər baş verəcəkdir. Çünki, onun təhsil vəziyyəti siyasi-ictimai nəticələr qoyur. Nəcəfin indiki vəziyyətini öyrənmək üçün bir neçə tanış tələbə və müəllimin yanına getdim. Oradakı vəziyyət haqda suallar verdim. Baxmayaraq ki, bu insanlar məni tanıyırdılar, ancaq suallardan boyun qaçırtdıqlarını hiss etdim. Bəziləri tamam boyun qaçırdır və bəziləri də sualların ancaq künc-bucağına cavab verirdilər. Buna baxmayaraq, dediklərini cəmləyərək, bir nəticə çıxartdım.
Nəcəfi-Əşrəfin mədrəsələri
Hal-hazırda Nəcəfi-Əşrəfdə 27 qədim mədrəsə vardır. Qum elmi hövzəsinin təhsil təcrübəsi yavaş-yavaş Nəcəfə də nüfuz etmişdir. Burada da elə mədrəsələr təsis edilmişdir ki. qədim mədrəsələrdən fərqlənir. Burada da Qumda olduğu kimi təhsil sistemi vardır, bu mədrəsələrin dərs proqramları, nizamlı imtahanları, müdriyyəti vardır. Hal-hazırda bu cür mədrəsələrin sayı 10-dan 15-ə qədərdir.
Nəcəf tələbələrinin 70%-i Nəcəfin qədim təhsil sistemi olan mədrəsələrdə təhsil alırlar. 30% isə yeni sistemə üz tutmuşdur. Tələbələrin yeni mədrəsələrə xüsusi əhəmiyyət verməsinin səbəbi iki məsələdir: biri qalmaq üçün yer və ikincisi təhsilin əvvəlindən verilən təqaüd.
Qədimi məktəblərin qalmaq üçün olan yerləri şagirdlərin ehtiyaclarını təmin etmir. Səddamın süqutundan əvvəl Nəcəfdə minə qədər tələbə təhsil alırdı. Bu gün isə burada təxminən 8 min tələbə vardır. Ancaq qədim məktəblərin tutum gücü 50-dən 100-ə qədər şagirddir. Yəni, təxminən 2 min şagird burada qala bilər. Həmçinin qədim təhsil sistemində üçüncü sinifdə oxuyan tələbələr imtahan verdikdən sonra təqaüd ala bilərlər. Ondan əvvəl tələbəyə heç bir yardım göstərilmir, öz şəxsi vəsaiti ilə təhsil almalıdır. Bu mədrəsələrdə oxuyan tələbələr ən azı üç il qalmaq üçün yerdən və təqaüddən məhrum olurlar. Ancaq imtahandan keçdikdən sonra onlara təqaüd verilir. Bu imtahanlar Nəcəf mərcəyi-təqlidləri tərəfindən seçilmiş Şura tərəfindən götürülür. Tələbələr aldıqları qiymətə əsasən qədim mədrəsələr tərəfindən qalmaq üçün yerlə təmin edilirlər. Əgər onların aldıqları qiymət aşağı olarsa, bu mədərəsədə qalmaq üçün yer onlara qismət olmayacaqdır. Halbuki, yeni sistemli mədrəsələrdə tələbələr əvvəlcədən həm yerlə və həm də təqaüdlə təmin olunurlar.
Nəcəfdə “Darul-elm” adlı mədrəsə də təsis edilmişdir ki, Ayətullah Gülpayiqaninin Qumda yerləşən mədrəsəsinə oxşayır. Bu mədrəsə Ayətullah Sistaninin himayəsi ilə Nəcəfdə təsis edilmişdir. “Darul-elm” mədrəsəsi bir neçə mədrəsədən təşkil edilmişdir və müəllimlər azad halda tələbələrə dərs keçirlər. Bu mədrəsədə təxminən 500 tələbəyə 20 müəllim tərəfindən təhsil verilir.
Hal-hazırda Nəcəfdə təxminən 15 alim xaric dərsi verir: Ayətullah Muhəmmədsəid Həkim fiqh dərsini, Şeyx İshaq Fəyaz fiqh və üsul dərslərini, Muhəmmədbaqir İrəvani fiqh və üsul dərslərini, Şeyx Hadi Ali Razi fiqh və üsul dərslərini, Seyid Muhəmmədrza Sistani fiqh dərsini, Seyid Baqir Sistani üsul dərsini, Seyid Əli Səbzvari fiqh və üsul dərslərini, Seyid Əli Əkbər Hairi fiqh və üsul dərslərini, Seyid Əla Ğərifi fiqh və üsul dərslərini və başqaları.
Tələbələrin təqaüdləri və hövzənin maliyyə sistemi
Nəcəfdə xaric dərsi alan tələbələrin təqaüdlərinin siyahısı aşağıdakılardan ibarətdir: 170 min dinar - Ayətullah Sistani, 120 min dinar - Ayətullah Xameneyi, 60 min dinar - Ayətullah Həkim, 30 min dinar - Ayətullah Fəyaz və başqaları. Əlbəttə Nəcəf ruhanilərinin maaşları təkcə təqaüd ilə təmin edilmir. “İmamın payı” mədrəsələrin ən mühüm büdcə mənbəyi sayılır.
Nəcəfi-Əşrəf ruhanilərinin xüsusiyyətləri
Nəcəf tələbələri ancaq hövzə silsilə mərəhələlərini keçməyə cəhd edirlər. Hövzədən kənar məsələlər haqda düşünmürlər. Onların proqramında belə şeylər yoxdur. O zaman ki, onların hədəfləri ancaq hövzədaxili bəhslər olur, tələbə məcbur olur ki, daha çox elmi və tədqiqi fəaliyyətlər göstərsin. Bu əsaslar üzərində hövzə silsiləsini başa vurmaq istəyir.
Nəcəf tələbələrinin xarici görünüşü də müəyyən oturuşmuş adətlərə uyğundur. Onlar kostyum geyinmirlər, əllərinə saat taxmırlar, saçları daim qısadır. Mədrəsələr onların bu geyiminə heç bir məhdudiyyət qoymur, ancaq Nəcəf hövzəsinin ürfündə bunlar olmalıdır. Yəni, ürf onların bu standartlara uyğun yaşamaqlarını şərtləndirir.
Hal-hazırda Nəcəf ruhanilərinin mühüm xüsusiyyəti sadə yaşamaqdır. Bu elmi hövzənin məzunları öz elmi səviyyəsinə görə inkişaf edirlər. Nəcəfdə yerləşən hövzələr arasında təbəqə də yoxdur. Onların hamısı eynidir. Onlar bütün mədrəsələrin daxilində baş verənlərdən xəbərdardırlar. Alimlərin arasında olan rabitələr də sadə və gözəldir. Mümkündür ki, onların arasında fikri, fiqhi və siyasi fərqlər olsun, bunun da səbəbi Nəcəf hövzəsinin rəhbərliyinə qayıdır. Belə ki, məsələn Nəcəf hövzəsinin müdiriyyəti alimlərin ixtiyarına müəyyən imkanları verir. Başqa alimlərlə rabitəsinə və çıxartdığı qərarlara qarışmır.
Nəcəfin Qumdan fərqi
Hal-hazırda Nəcəf hövzələri Qum hövzələrindən cavandır. Burada təhsil alanların yaşları da Qumda oxuyanlardan azdır. 1981-ci ilə qədər Nəcəf alimlərinin bəziləri mühacirət etmişdilər və bəziləri də keçmiş rejim tərəfindən öldürülmüşdülər. Ona görə də Səddamın süqutuna qədər Nəcəf hövzəsində ali səviyyədə dərslər keçirilmirdi. O zamanlar ən çox 5 dərslər keçirilirdi. Ancaq indi artıq 30 dərs keçirilir. Bu rəqəmlərlə Nəcəf hövzəsinin inkişafını görmək olar. Bu hövzənin Ayətullah Sistani, Fəyaz və Həkim kimi dahi alimləri vardır. Ancaq onlar azlıq təşkil edirlər. Müəllimlərin təxminən 60%-i Qumda təhsil almışdılar. Bunun nəticəsində Qum elmi hövzəsinin üslub və qaydaları tədricən buraya ötürülür.
Hövzənin əsas işi təhsil işləridir və çox az hallarda haşiyədən kənar məsələlərə qarışır. Çünki buna ehtiyac da yoxdur.
Hövzənin müdiriyyəti elmi bəhslərin qoyulmasında azaddır. Məsələn əvvəllərdə Nəcəfdə fəlsəfənin yeri yox idi. Ancaq bu gün fəlsəfə dərsləri heç bir maneə olmadan keçirilir. Bu gün bu məsələyə heç kim etiraz etmir. Baxmayaraq ki, Nəcəf elmi hövzəsinin elmi binövrəsi fiqh və üsuldur, ancaq başqa elmlərin tədrisinin qarşısı da alınmır.
Hazırladı: Məşhədi Xanım
Dəyərlər
Saytdakı materiallardan istifadə zamanı sayta istinad etməyiniz vacib deyil!
"Vəhdət" vəhdətçilərin saytı
vehdet.blogspot.com
Bu məlumatın adı ”Nəcəf elmi hövzəsindən nə xəbər var?” başlığı altında davam edir: “449-cu hicri qəməri ilində Şeyx Tusi gecə vaxtı Bağdaddan Nəcəfə gedir. O, bilmirdi ki, bir gün gələcək, 12 il qaldığı yer Əhli-Beyt (ə) məktəbinin yeganə mərkəzi olacaqdır. Şeyx Ənsarinin səltənət hakimi kimi hər yerə nümayəndə göndərdiyi, Mirzə Şirazinin xarici ölkələri bir fitvası ilə qaydaya saldığı və İran şahının qarşısında dayandığı, Axund Xorasaninin bölgə xalqlarına rəhbərlik etdiyi zamanlar artıq keçmişdir. Hamı fikirləşirdi ki, İraqın şahları və dövlət başçıları Nəcəfin ruhunu alacaqlar.
Sonralar isə hamı düşünürdü ki, Ayətullah Həkim kimi mərcələrin sükut etməsi Nəcəfin ömrünün sona çatmasını göstərir. Ancaq bu dahilər elə övladlar dünyaya gətirdilər ki, Nəcəfi yenidən cavanlandırdı. Əhli-Beytin (ə) əleyhinə olan İraqdakı diktaturası sanki Nəcəfə cavanlıq şərbəti içirtdi. Cavan tələbələr müəllimləri əhatə etdilər. Ayətullah Seyidəli Sistani otağındakı döşəkcədə əyləşmişdi. Divara söykənmişdi. Onun Nəcəf üzərindəki nüfuzuna baxmayaraq, ancaq hövzə daxilində nəsihətlər verə bilirdi. Ətrafında başqa dahilər: Ayətullah Şeyx Muhəmmədishaq Fəyaz, Seyid Muhəmməd Səid Həkim, Şeyx Bəşir Nəcəfi əyləşmişdi. Bütün bunlar onu göstərir ki, Nəcəf hələ də Nəcəfdir.
Hal-hazırda Nəcəf elmi hövzəsi inkişaf etməkdədir. Ona aid məlumatlar və rəqəmlər günbəgün dəyişməkdədir. Bütün nəzərlər bu hövzəyə dikilib ki, görsünlər burada hansı dəyişiklər baş verəcəkdir. Çünki, onun təhsil vəziyyəti siyasi-ictimai nəticələr qoyur. Nəcəfin indiki vəziyyətini öyrənmək üçün bir neçə tanış tələbə və müəllimin yanına getdim. Oradakı vəziyyət haqda suallar verdim. Baxmayaraq ki, bu insanlar məni tanıyırdılar, ancaq suallardan boyun qaçırtdıqlarını hiss etdim. Bəziləri tamam boyun qaçırdır və bəziləri də sualların ancaq künc-bucağına cavab verirdilər. Buna baxmayaraq, dediklərini cəmləyərək, bir nəticə çıxartdım.
Nəcəfi-Əşrəfin mədrəsələri
Hal-hazırda Nəcəfi-Əşrəfdə 27 qədim mədrəsə vardır. Qum elmi hövzəsinin təhsil təcrübəsi yavaş-yavaş Nəcəfə də nüfuz etmişdir. Burada da elə mədrəsələr təsis edilmişdir ki. qədim mədrəsələrdən fərqlənir. Burada da Qumda olduğu kimi təhsil sistemi vardır, bu mədrəsələrin dərs proqramları, nizamlı imtahanları, müdriyyəti vardır. Hal-hazırda bu cür mədrəsələrin sayı 10-dan 15-ə qədərdir.
Nəcəf tələbələrinin 70%-i Nəcəfin qədim təhsil sistemi olan mədrəsələrdə təhsil alırlar. 30% isə yeni sistemə üz tutmuşdur. Tələbələrin yeni mədrəsələrə xüsusi əhəmiyyət verməsinin səbəbi iki məsələdir: biri qalmaq üçün yer və ikincisi təhsilin əvvəlindən verilən təqaüd.
Qədimi məktəblərin qalmaq üçün olan yerləri şagirdlərin ehtiyaclarını təmin etmir. Səddamın süqutundan əvvəl Nəcəfdə minə qədər tələbə təhsil alırdı. Bu gün isə burada təxminən 8 min tələbə vardır. Ancaq qədim məktəblərin tutum gücü 50-dən 100-ə qədər şagirddir. Yəni, təxminən 2 min şagird burada qala bilər. Həmçinin qədim təhsil sistemində üçüncü sinifdə oxuyan tələbələr imtahan verdikdən sonra təqaüd ala bilərlər. Ondan əvvəl tələbəyə heç bir yardım göstərilmir, öz şəxsi vəsaiti ilə təhsil almalıdır. Bu mədrəsələrdə oxuyan tələbələr ən azı üç il qalmaq üçün yerdən və təqaüddən məhrum olurlar. Ancaq imtahandan keçdikdən sonra onlara təqaüd verilir. Bu imtahanlar Nəcəf mərcəyi-təqlidləri tərəfindən seçilmiş Şura tərəfindən götürülür. Tələbələr aldıqları qiymətə əsasən qədim mədrəsələr tərəfindən qalmaq üçün yerlə təmin edilirlər. Əgər onların aldıqları qiymət aşağı olarsa, bu mədərəsədə qalmaq üçün yer onlara qismət olmayacaqdır. Halbuki, yeni sistemli mədrəsələrdə tələbələr əvvəlcədən həm yerlə və həm də təqaüdlə təmin olunurlar.
Nəcəfdə “Darul-elm” adlı mədrəsə də təsis edilmişdir ki, Ayətullah Gülpayiqaninin Qumda yerləşən mədrəsəsinə oxşayır. Bu mədrəsə Ayətullah Sistaninin himayəsi ilə Nəcəfdə təsis edilmişdir. “Darul-elm” mədrəsəsi bir neçə mədrəsədən təşkil edilmişdir və müəllimlər azad halda tələbələrə dərs keçirlər. Bu mədrəsədə təxminən 500 tələbəyə 20 müəllim tərəfindən təhsil verilir.
Hal-hazırda Nəcəfdə təxminən 15 alim xaric dərsi verir: Ayətullah Muhəmmədsəid Həkim fiqh dərsini, Şeyx İshaq Fəyaz fiqh və üsul dərslərini, Muhəmmədbaqir İrəvani fiqh və üsul dərslərini, Şeyx Hadi Ali Razi fiqh və üsul dərslərini, Seyid Muhəmmədrza Sistani fiqh dərsini, Seyid Baqir Sistani üsul dərsini, Seyid Əli Səbzvari fiqh və üsul dərslərini, Seyid Əli Əkbər Hairi fiqh və üsul dərslərini, Seyid Əla Ğərifi fiqh və üsul dərslərini və başqaları.
Tələbələrin təqaüdləri və hövzənin maliyyə sistemi
Nəcəfdə xaric dərsi alan tələbələrin təqaüdlərinin siyahısı aşağıdakılardan ibarətdir: 170 min dinar - Ayətullah Sistani, 120 min dinar - Ayətullah Xameneyi, 60 min dinar - Ayətullah Həkim, 30 min dinar - Ayətullah Fəyaz və başqaları. Əlbəttə Nəcəf ruhanilərinin maaşları təkcə təqaüd ilə təmin edilmir. “İmamın payı” mədrəsələrin ən mühüm büdcə mənbəyi sayılır.
Nəcəfi-Əşrəf ruhanilərinin xüsusiyyətləri
Nəcəf tələbələri ancaq hövzə silsilə mərəhələlərini keçməyə cəhd edirlər. Hövzədən kənar məsələlər haqda düşünmürlər. Onların proqramında belə şeylər yoxdur. O zaman ki, onların hədəfləri ancaq hövzədaxili bəhslər olur, tələbə məcbur olur ki, daha çox elmi və tədqiqi fəaliyyətlər göstərsin. Bu əsaslar üzərində hövzə silsiləsini başa vurmaq istəyir.
Nəcəf tələbələrinin xarici görünüşü də müəyyən oturuşmuş adətlərə uyğundur. Onlar kostyum geyinmirlər, əllərinə saat taxmırlar, saçları daim qısadır. Mədrəsələr onların bu geyiminə heç bir məhdudiyyət qoymur, ancaq Nəcəf hövzəsinin ürfündə bunlar olmalıdır. Yəni, ürf onların bu standartlara uyğun yaşamaqlarını şərtləndirir.
Hal-hazırda Nəcəf ruhanilərinin mühüm xüsusiyyəti sadə yaşamaqdır. Bu elmi hövzənin məzunları öz elmi səviyyəsinə görə inkişaf edirlər. Nəcəfdə yerləşən hövzələr arasında təbəqə də yoxdur. Onların hamısı eynidir. Onlar bütün mədrəsələrin daxilində baş verənlərdən xəbərdardırlar. Alimlərin arasında olan rabitələr də sadə və gözəldir. Mümkündür ki, onların arasında fikri, fiqhi və siyasi fərqlər olsun, bunun da səbəbi Nəcəf hövzəsinin rəhbərliyinə qayıdır. Belə ki, məsələn Nəcəf hövzəsinin müdiriyyəti alimlərin ixtiyarına müəyyən imkanları verir. Başqa alimlərlə rabitəsinə və çıxartdığı qərarlara qarışmır.
Nəcəfin Qumdan fərqi
Hal-hazırda Nəcəf hövzələri Qum hövzələrindən cavandır. Burada təhsil alanların yaşları da Qumda oxuyanlardan azdır. 1981-ci ilə qədər Nəcəf alimlərinin bəziləri mühacirət etmişdilər və bəziləri də keçmiş rejim tərəfindən öldürülmüşdülər. Ona görə də Səddamın süqutuna qədər Nəcəf hövzəsində ali səviyyədə dərslər keçirilmirdi. O zamanlar ən çox 5 dərslər keçirilirdi. Ancaq indi artıq 30 dərs keçirilir. Bu rəqəmlərlə Nəcəf hövzəsinin inkişafını görmək olar. Bu hövzənin Ayətullah Sistani, Fəyaz və Həkim kimi dahi alimləri vardır. Ancaq onlar azlıq təşkil edirlər. Müəllimlərin təxminən 60%-i Qumda təhsil almışdılar. Bunun nəticəsində Qum elmi hövzəsinin üslub və qaydaları tədricən buraya ötürülür.
Hövzənin əsas işi təhsil işləridir və çox az hallarda haşiyədən kənar məsələlərə qarışır. Çünki buna ehtiyac da yoxdur.
Hövzənin müdiriyyəti elmi bəhslərin qoyulmasında azaddır. Məsələn əvvəllərdə Nəcəfdə fəlsəfənin yeri yox idi. Ancaq bu gün fəlsəfə dərsləri heç bir maneə olmadan keçirilir. Bu gün bu məsələyə heç kim etiraz etmir. Baxmayaraq ki, Nəcəf elmi hövzəsinin elmi binövrəsi fiqh və üsuldur, ancaq başqa elmlərin tədrisinin qarşısı da alınmır.
Hazırladı: Məşhədi Xanım
Dəyərlər
Saytdakı materiallardan istifadə zamanı sayta istinad etməyiniz vacib deyil!
"Vəhdət" vəhdətçilərin saytı
vehdet.blogspot.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder